قواعد لهجه عراقی | افعالی که برای تجارت در عراق نیاز دارید

زبان عربی یکی از گسترده‌ترین زبان‌های جهان با گویش‌ها و لهجه‌های مختلف است که هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارند. یکی از این گویش‌ها که برای مسافران و زائران ایرانی به ویژه در سفر به عراق اهمیت دارد، لهجه عراقی است. لهجه عراقی به خصوص در شهرهای نجف، کربلا، و بغداد استفاده می‌شود و مسافران ایرانی که به این کشور سفر می‌کنند، با بسیاری از افعال و عبارات رایج مواجه می‌شوند. در این مقاله به بررسی و صرف برخی از قواعد لهجه عراقی خواهیم پرداخت که یادگیری آن‌ها می‌تواند سفر شما را آسان‌تر کند.البته ذکر این نکته مهم است که ما در این سایت آموزش لهجه عراقی در 10 جلسه را داریم که می توانید به سریعترین روش و ساده ترین روش ممکن لهجه عراقی را یاد بگیرید.

اهمیت یادگیری قواعد لهجه عراقی:

در مذاکرات تجاری، تسلط بر زبان و لهجه محلی می‌تواند کلید موفقیت باشد. در لهجه عراقی، استفاده از افعال مناسب برای برقراری ارتباط مؤثر و ایجاد اعتماد در مذاکرات ضروری است. به عنوان مثال، فعل “اتّفق” (توافق کرد) یکی از افعال حیاتی در هر مذاکره است که نشان‌دهنده توافق طرفین است؛ اتفقنا یعنی توافق کردیم.

شبیه همین فعل “وافَقَ” (موافقت کرد) است که نباید با “اتّفَقَ” (توافق کرد) اشتباه شود.

فعل “ناقش” (بحث کرد) نیز برای مذاکرات حیاتی است، زیرا بدون بحث و گفت‌وگو درباره شرایط و جزئیات، هیچ معامله‌ای به نتیجه نمی‌رسد؛ ناقشنا یعنی بحث و بررسی کردیم. فعل‌های دیگری مانند “اقترح” (پیشنهاد داد)، “وافَق” (پذیرفت)، “وَقَّع” (امضا کرد)، “اَلغی” (کنسل کرد)، “اَکَّد” (تاکید کرد) و همچنین “باع” (فروخت)، “اشتری” (خرید)، اتّصل (تماس گرفت) و “حَوَّل” (حواله کرد) نیز از جمله افعال پرکاربرد در مذاکرات تجاری هستند که به شما کمک می‌کنند در یک محیط حرفه‌ای ارتباط بهتری برقرار کنید.

افعال پرکاربرد در لهجه عراقی برای سفر به عراق

برای داشتن یک سفر راحت و بدون مشکل به عراق، یادگیری برخی از افعال ضروری در لهجه عراقی می‌تواند به شما کمک کند تا مانند یک محلی صحبت کنید و با مردم به راحتی ارتباط برقرار کنید. افعالی مانند “راح” (رفتن) برای سوال کردن درباره مسیرها، یا “اکل” (خوردن) برای سفارش غذا بسیار پرکاربرد هستند. فعل “شرى” (خریدن) برای خرید در بازارهای محلی به کار می‌رود، و “اجى” (آمدن) برای درخواست تاکسی یا پیدا کردن مسیرها ضروری است. همچنین فعل “سأل” (پرسیدن) به شما کمک می‌کند تا از محلی‌ها درباره موقعیت‌ها یا نکات مهم بپرسید و ارتباط بهتری برقرار کنید.

صرف فعل “شُوفْ” (دیدن) در لهجه عراقی:

فعل “شُوفْ” به معنای “دیدن” یکی از پرکاربردترین افعال در لهجه عراقی است. این فعل از ریشه‌ی عربی “ش و ف” مشتق شده، مترادف (رَأيَ) و به معنای “دیدن” یا “نگاه کردن” است.

صرف فعل “شوف” در زمان مضارع:

– آني أشوف (من می‌بینم)

– اِنْتِه اتْشُوفْ ([آقا] تو می‌بینی)

– اِنْتِي اتْشُوفینْ ([خانم] تو می‌بینی)

– هُوِّه ایشُوفْ (او [آقا] می‌بیند)

– هِیّه اتْشُوفْ (او [خانم] می‌بیند)

– اِحْنِه انْشُوفْ (ما می‌بینیم)

– اِنْتُو اتْشُوفُونْ (شما می‌بینید)

– هُمِّه ایشُوفُونْ (آن‌ها می‌بینند)

صرف فعل “شُوفْ” در زمان ماضی (گذشته):

– آني شِفِتْ (من دیدم)

– اِنْتِه شِفِتْ ([آقا] تو دیدی)

– اِنْتِي شِفْتي ([خانم] تو دیدی)

– هُوِّه شافْ (او [آقا] دید)

– هِیِّه شافَتْ (او [خانم] دید)

– اِحْنِه شِفْنِه (ما دیدیم)

– اِنْتُو شِفْتُوا (شما دیدید)

– هُمِّه شافَوْ (آن‌ها دیدند)

صرف فعل “چانْ” (بودن) در لهجه عراقی:

یکی دیگر از افعال پرکاربرد در لهجه عراقی، فعل “چانْ” (کان) معادل “بودن” در فارسی است. این فعل به خصوص در محاورات روزمره و جملات شرطی بسیار استفاده می‌شود.

صرف فعل “چانْ” در زمان ماضی:

– آني چِنِتْ (من بودم)

– اِنْتِه چِنِتْ ([آقا] تو بودی)

– اِنْتِي چِنْتِي (تو [خانم] بودی)

– هُوِّه چانْ (او [آقا] بود)

– هِیِّه چانَتْ (او [خانم] بود)

– اِحْنِه چِنِّه (ما بودیم)

– اِنْتُو چِنْتُو (شما بودید)

– هُمِّه چانُو (آن‌ها بودند)

صرف فعل “چانْ” در زمان مضارع:

فعل “چانْ” به صورت مضارع صرف نمی‌شود و به جای آن از شکل‌های دیگری مانند “ایکُونْ” برای بیان “بودن” در حال حاضر استفاده می‌گردد.

– آني اَکُونْ (من هستم)

– اِنْتِه اتْکُونْ ([آقا] تو هستی)

– اِنْتِي اتْکُونینْ ([خانم] تو هستی)

– هُوِّه ایکُونْ (او [آقا] هست)

– هِیِّه اتْکُونْ (او [خانم] هست)

– اِحْنِه انْکُونْ (ما هستیم)

– اِنْتُو اتْکُونُونْ (شما هستید)

– هُمِّه ایکُونُونْ (آن‌ها هستند)

صرف فعل “یرید” (خواستن) در لهجه عراقی:

فعل “يِریدْ” که “ايريدْ” تلفظ می شود، به معنای “خواستن” است و در مکالمات روزمره بسیار استفاده می‌شود.

صرف فعل “یِرید” (ایریدْ) در زمان مضارع:

– آني اَریدْ (من می‌خواهم)

– اِنْتِه اتْریدْ ([آقا] تو می‌خواهی)

– اِنْتِي اتْریدینْ ([خانم] تو می‌خواهی)

– هُوِّه ایریدْ (او [آقا] می‌خواهد)

– هِیِّه اتْریدْ (او [خانم] می‌خواهد)

– اِحْنِه انْریدْ (ما می‌خواهیم)

– اِنْتُو اتْریدُونْ (شما می‌خواهید)

– هُمِّه ایریدُونْ (آن‌ها می‌خواهند)

صرف فعل “یِرید” (ایرید) در زمان ماضی:

– آني رِدِتْ (من خواستم)

– اِنْتِه رِدِتْ ([آقا] تو خواستی)

– اِنْتِي رِدْتِي ([خانم] تو خواستی)

– هُوِّه رادْ (او [آقا] خواست)

– هِیِّه رادَتْ (او [خانم] خواست)

– اِحْنِه رِدْنِه (ما خواستیم)

– اِنْتُو رِدْتُو (شما خواستید)

– هُمِّه رادَوْ (آن‌ها خواستند)

صرف فعل “يِگدَرْ” (یَقْدِرُ) (توانستن) در لهجه عراقی:

فعل “یَقْدِرُ” که “يِگْدَرْ” تلفظ می شود، نیز از افعال بسیار رایج در لهجه عراقی است که معادل “توانستن” در فارسی است.

صرف فعل “يِگْدَرْ” در زمان مضارع:

– آني اَگْدَرْ (من می‌توانم)

– اِنْتِه تِگْدَرْ ([آقا] تو می‌توانی)

– اِنْتِي اتْگِدْرینْ ([خانم] تو می‌توانی)

– هُوِّه یِگْدَرْ (او [آقا] می‌تواند)

– هِیِّه تِگْدَرْ (او [خانم] می‌تواند)

– اِحْنِه نِگْدَرْ (ما می‌توانیم)

– اِنْتُو اتْگِدْرُونْ (شما می‌توانید)

– هُمِّه ایگِدْرُونْ (آن‌ها می‌توانند)

صرف فعل “يِگْدَرْ ” در زمان ماضی:

– آني گِدَرِتْ (من توانستم)

– اِنْتِه گِدَرِتْ ([آقا] تو توانستی)

– اِنْتِي گِدَرْتِي ([خانم] تو توانستی)

– هُوِّه گِدَرْ (او [آقا] توانست)

– هِیِّه گِدْرَتْ (او [خانم] توانست)

– اِحْنِه گِدَرْنِه (ما توانستیم)

– اِنْتُو گِدَرْتُو (شما توانستید)

– هُمِّه گِدْرَوْ (آن‌ها توانستند)

فعل التزامی در لهجه عراقی:

در لهجه عراقی، برای بیان حالتی که در گذشته یا مضارع (حال) و آینده باید انجام می‌شده، اما به دلایلی انجام نشده، از فعل التزامی استفاده می‌شود. این شکل از افعال بسیار شبیه به عربی کلاسیک است، اما با تغییراتی در صرف به کار می‌رود. در این ساختار، معمولاً از فعل “چانْ” + “لازِم” + “فعل” استفاده می‌شود.

فعل ماضی استمراری التزامی در لهجه عراقی:

– چانْ لازِمْ اَشُوفَکْ (باید تو را می دیدم)

– چانْ لازِمْ اتْشُوفْنِي ([آقا] باید مرا می دیدی)

– چانْ لازِمْ اتْشُوفیني ([خانم] باید مرا می دیدی)

– چانْ لازم ایشُوفْهِه ([آقا] باید او [خانم] را می دید)

– چانْ لازِمْ اتْشُوفَه ([خانم] باید او [آقا] را می دید)

– چانْ لازِمْ انْشُوفْهُمْ (باید آنها را می دیدیم)

– چانْ لازِمْ اتْشُوفْونَه (باید ما را می دیدید)

– چانْ لازِمْ ایشُوفُوهُمْ (باید آنها را می دیدند)

فعل مضارع التزامی در لهجه عراقی:

– لازِمْ اَشُوفَکْ (باید تو را ببینم)

– لازِمْ اتْشُوفْنِي ([آقا] باید مرا ببینی)

– لازِمْ اتْشُوفیني ([خانم] باید مرا ببینی)

– لازم ایشُوفْهِه ([آقا] باید او [خانم] را ببیند)

– لازِمْ اتْشُوفَه ([خانم] باید او [آقا] را ببیند)

– لازِمْ انْشُوفْهُمْ (باید آنها را ببینیم)

– لازِمْ اتْشُوفْونَه (باید ما را ببینید)

– لازِمْ ایشُوفُوهُمْ (باید آنها را ببینید)

فعل استمراری در لهجه عراقی:

در لهجه عراقی برای استمراری کردن افعال از حرف “دا” و مخفف آن که حرف “دِ” است، استفاده می شود. این حرف معادل حرف “می” در فارسی است.

صرف فعل “اِجِه ” (آمد) در زمان ماضی استمراری:

– چِنِتْ دِ اَجِي (داشتم می آمدم)

– چِنِتْ دِ تِجِي ([آقا] داشتی می آمدی)

– چنْتِي دِ تِجِينْ ([خانم] داشتی می آمدی)

– چانْ دِ یِجِي ([آقا] داشت می آمد)

– چانَتْ دِ تِجِي ([خانم] داشت می آمد)

– چِنِّه دِ نِجِي (داشتیم می آمدیم)

– چِنْتُو دِ تِجُونْ (داشتید می آمدید)

– چانَوْ دِ یِجُونْ (داشتند می آمدند)

صرف فعل “يِجِي” به معنی (می آید) در زمان مضارع استمراری:

– دِ اَجِي (دارم میام)

– دِ تِجِي ([آقا] داری میای)

– دِ تِجينْ ([خانم] داری میای)

– دِ يِجِي (او [آقا] داره میاد)

– دِ تِجِي (او [خانم] داره میاد)

– دِ نِجِي (ما داریم میاییم)

– دِ تِجُونْ (شما دارید میایید)

– دِ يِجُونْ (آن‌ها دارن میان)

فعل امر در لهجه عراقی:

فعل امر در لهجه عراقی با همان ساختار کلی عربی استاندارد صرف می‌شود؛ اما برخی از تفاوت‌های ظاهری و تغییرات آوایی را نیز دارد. البته همچون زبان فارسی که فقط برای دو صیغه دوم شخص (مخاطب) می توان فعل امر ساخت (البته در این مورد اختلاف است)، در زبان عربی نیز تنها برای صیغه های مخاطب می توان فقط از ریشه خود فعل، صیغه امر آن را ساخت و برای صیغه های متکلم و غایب با اضافه کردن حرف (لـ) به ابتدای فعل مضارع می توان فعل امر ساخت.

در لهجه عراقی نیز مانند زبان فارسی تنها برای دو صیغه دوم شخص مخاطب (مفرد و جمع، آقا و خانم) می توان فعل امر ساخت؛ مثلا برای فعل (روح) به صورت زیر عمل می کنیم:

– رُوحْ ([آقا] برو)

– رُوحي ([خانم] برو)

– رُوحُو ([آقا (ها) و خانم (ها)] بروید)

هرچند برخی از زبان شناسان و دستورنویسان زبان فارسی معتقدند که از صیغه های دیگر نیز می توان به همین صورت فعل امر ساخت؛ مانند: بروم، برو، برود، برویم، بروید، بروند.

اما در لهجه عراقی با اضافه کردن یکی از دو کلمه های (لازم) یا (یکون/ایکون) می توان برای صیغه های دیگر فعل امر ساخت؛ مانند:

– لازِمْ (ایکُونْ) اَرُوحْ (باید بروم)

– لازِمْ (ایکُونْ) ايرُوحْ (او [آقا] باید برود)

– لازِمْ (ایکُونْ) اتْرُوحْ (او [خانم] باید برود)

– لازِمْ (ایکُونْ) انْرُوحْ (باید برویم)

– لازِمْ (ایکُونْ) ايرُوحُونْ (باید بروند)

فعل نهی در لهجه عراقی

فعل نهی در لهجه عراقی با همان ساختار فعل امر ساخته می شود. برای منفی کردن فعل در لهجه عراقی برای دو صیغه دوم شخص مخاطب (مفرد و جمع، آقا و خانم) به شکل زیر عمل می کنیم:

– لِتاکُلْ ([آقا] نخور)

– لِتاکْلینْ ([خانم] نخور)

– لِتاکْلُونْ (نخورید)

و با اضافه کردن حرف (ما) یا مخفف آن (مَ) به یکی از دو کلمه های (لازم) یا (یکون) می توان برای صیغه های دیگر فعل نهی ساخت؛ مانند:

– مَلازِمْ (مَیکُونْ) آکُلْ (نباید بخورم)

– مَلازِمْ (مَیکُونْ) یاکُلْ (او [آقا] نباید بخورَد)

– مَلازِمْ (مَیکُونْ) تاکُلْ (او [خانم] نباید بخورَد)

– مَلازِمْ (مَیکُونْ) ناکُلْ (نباید بخوریم)

– مَلازِمْ (مَیکُونْ) یاکْلُونْ (نباید بخورند)

صرف فعل آینده در لهجه عراقی:

در لهجه عراقی با اضافه کردن کلمه (راح) یا مخفف آن حرف (حَ) به ابتدای فعل مضارع، می توان فعل آینده ساخت، مانند:

– راحْ اَگْعُدْ (حَگْعُدْ) (خواهم نشست)

– راحْ تِگْعُدْ (حَتِگْعُدْ) ([آقا] تو خواهی نشست)

– راحْ تِگُعْدینْ (حَتِگُعْدینْ) ([خانم] تو خواهی نشست)

– راحْ یِگْعُدْ (حَیِگْعُدْ) (او [آقا] خواهد نشست)

– چانَتْ تِگْعُدْ (حَتِگْعُدْ) (او [خانم] خواهد نشست)

– راحْ نِگْعُدْ (حَنِگْعُدْ) (خواهیم نشست)

– راحْ تِگُعْدُونْ (حَتِگُعْدُونْ) (خواهید نشست)

– راحْ یِگُعْدُونْ (حَیِگُعْدُونْ) (خواهند نشست)

کاربرد دو فعل باهم؛ استفاده از فعل اَرید با افعال دیگر:

در لهجه عراقی گاهی می توان با اضافه کردن فعل (اَریدْ) و مشتقات آن به یک فعل دیگر، یک ترکیب پرکاربرد را ایجاد کرد، مانند:

– اَریدْ اَشْتِري (من می خواهم بخرم)

– اتْریدْ تِشْتِري ([آقا] تو می خواهی بخری)

– اتْریدینْ تِشْتِرینْ ([خانم] تو می خواهی بخری)

– ایریدْ یِشْتِري (او [آقا] می خواهد بخرد)

– اتریدْ تِشْتِري (او [خانم] می خواهد بخرد)

– انْریدْ نِشْتِري (ما می خواهیم بخریم)

– اتْریدُونْ تِشْتِرُونْ (شما می خواهید بخرید)

– ایریدُونْ یِشْتِرُونْ (آن‌ها می خواهند بخرند)

نحوه استفاده از پیشوندها برای ساخت افعال جدید در لهجه عراقی:

در لهجه عراقی، یکی از راه‌های ساخت افعال جدید استفاده از پیشوندها است. پیشوندها به شما این امکان را می‌دهند که یک فعل را به شکل‌های مختلف و با معانی جدیدی استفاده کنید. به عنوان مثال، پیشوند “دِ” که مخفف حرف “دا” است، در لهجه عراقی به معنای “در حال” یا “در حال انجام” است. اگر این پیشوند را به فعل “روح” (رفتن) اضافه کنید، فعل “دِ اَرُوحْ” به معنی “دارم میرم” ایجاد می‌شود. یا پیشوند “م” که مخفف حرف “ما” است، در بسیاری از موارد به معنای “نفی” استفاده می‌شود. وقتی این پیشوند را به فعل “عرف” (دانستن) اضافه کنید، فعل “ما اَعْرُفْ” به معنی “نمی‌دانم” خواهد شد. استفاده درست از این پیشوندها می‌تواند به غنای زبانی شما کمک کرده و شما را در مکالمات طبیعی‌تر و روان‌تر نشان دهد.

نحوه استفاده از افعال شرطی در لهجه عراقی:

افعال شرطی در لهجه عراقی به همان شکلی که در دیگر لهجه‌های عربی استفاده می‌شوند، در بیان شرایط و موقعیت‌های فرضی بسیار پرکاربرد هستند. افعال شرطی معمولاً با استفاده از کلمه “إذا” (اگر) آغاز می‌شوند. به عنوان مثال، “إذا اِنتِه اتروح، آني هَم أروح” یعنی “اگر تو بروی، من هم می‌روم”. همچنین از “لو” (لُ تلفظ می شود) برای بیان حالت‌های فرضی و شرطی استفاده می‌شود. برای مثال: “لو عندي فلوس، چِنِت اشتریت البیت” یعنی “اگر پول داشتم، خانه را می‌خریدم”. آشنایی با این ساختارها به شما امکان می‌دهد که مکالمات پیچیده‌تر و دقیق‌تری داشته باشید و در موقعیت‌های مختلف از زبان به درستی استفاده کنید.

یک نکته مهم صرف افعال در لهجه عراقی:

همانطور که می دانید در زبان عربی برای صرف افعال ماضی، مضارع و آینده، 14 صیغه داریم. اما در لهجه های عربی از جمله لهجه عراقی – همانطور که در مطالب بالا دیدید – این تعداد به 8 صیغه کاهش می یابد و معمولا از صیغه­های مثنا استفاده نمی­شود و به­جای آن از صیغه جمع مذکر استفاده می­شود. از جمع مونث نیز کم استفاده می­شود و به­جای آن از جمع مذکر استفاده می­کنند.

نتیجه:

یادگیری افعال پرکاربرد در لهجه عراقی می‌تواند برای زائران و مسافران ایرانی به عراق بسیار مفید باشد، زیرا این افعال در مکالمات روزانه نقشی کلیدی دارند. از افعالی چون “شُوف” (دیدن)، “چان” (بودن) و “یِگدَر” (توانستن) گرفته تا صرف افعال در زمان‌های مختلف، دانستن این نکات می‌تواند در تعامل بهتر با مردم محلی و درک بهتر گفت‌وگوها به شما کمک کند.